Ons Erfdeel - 2019, nr 1
4 februari 2019

Het AfricaMuseum in Tervuren is weer open. Is de dekolonisatie geslaagd? De neerlandistiek zit in een impasse. Hoe raakt ze eruit? Staat de taalpolitie voor de deur? Wat is het verband tussen extreemrechts en moslimextremisme? En de Vlaamse literatuur staat centraal op de Foire du Livre in Brussel onder de titel Flirt Flamand, maar mag dat iets meer worden dan een losse flirt? Veel vragen – de antwoorden lees je in Ons Erfdeel 1/2019.
Op de kaft van het nagelnieuwe Ons Erfdeel-nummer staat een schilderij van Chéri Samba dat de moeilijke taak van het AfricaMuseum toont: hoe ga je om met het zwaarbeladen koloniale verleden van dat gebouw en die collectie? Kiza Magendane, Amsterdamse schrijver en beleidsondernemer van Congolese komaf, ging kijken of de inhoudelijke vernieuwing geslaagd is. Hij blijft achter met gemengde gevoelens.
Chéri Samba, Réorganisation, collectie KMMA Tervuren
Taalpolitie
Nog zo’n altijd gevoelige kwestie: taal. Er gaan stemmen op om bepaalde woorden in de ban te doen, in de hoop dat ook de denkbeelden die ermee samen gaan uiteindelijk verdwijnen. Zo zouden de termen ‘inheems’ en ‘ontwikkelingslanden’ te koloniaal en neerbuigend zijn. Een verwante kwestie is framing. Wie met iemand van mening verschilt, verwijt de ander al gauw dat die aan framing doet: een onderwerp op een subjectieve manier presenteren door taal te gebruiken die bepaalde positieve of negatieve associaties oproept.
Staat de taalpolitie voor de deur? Volgens Marc van Oostendorp loopt het allemaal niet zo’n vaart.
Assertieve neerlandistiek
Over taal gesproken, het ging ooit wel beter met de neerlandistiek dan nu: sterk teruglopende studentenaantallen, verminderd maatschappelijk aanzien, afkalvende budgetten. Sven Vitse legt de problemen en paradoxen bloot van deze impasse bloot, en pleit voor een neerlandistiek die assertief en constructief wetenschappelijke duiding levert bij maatschappelijke kwesties.
extremisme
Zo’n maatschappelijke kwestie is de toenemende polarisering. Volgens Hind Fraihi zijn extreemrechts en moslimextremisten loten van dezelfde stam: angst. De wederzijdse vrees voor dominantie van de andere groep voedt het terugplooien op de eigen identiteit, of die nu een wit verleden verheerlijkt dan wel een fundamentalistische interpretatie van de religie aanhangt. Beide extremen komen bovendien los van de marge en dringen dieper door in de samenleving, zelfs tot in de instituties.
Intussen wordt een veel groter probleem overschaduwd: ongelijkheid.
Vaderlandse held?
Vorig jaar ontstond er commotie over de naamgever van het Haagse Mauritshuis, Johan Maurits van Nassau-Siegen, vanwege zijn betrokkenheid bij de slavenhandel. Opnieuw een vaderlandse held die in Nederland onder vuur komt te liggen. Maar hoe vaderlands en heldhaftig was Johan Maurits eigenlijk, deze in Duitsland geboren en gestorven Nassau die maar een bescheiden deel van zijn leven in Nederland verbleef, in een tijd dat het begrip ‘vaderland’ nog volop in ontwikkeling was?
Jos Joosten zoekt antwoorden bij Vondel en toont zo aan dat literair erfgoed ons ook heel wat over vandaag kan vertellen.
Vlaams geflirt in Brussel
De Foire du Livre, de Franstalige boekenbeurs in Brussel, zet elk jaar buitenlandse literatuur in de schijnwerpers door een land als eregast uit te nodigen. Voor de vijftigste editie verwelkomen de organisatoren Vlaanderen, onder de titel Flirt Flamand. Kun je dan als de eerste de beste buitenlander eregast zijn in de hoofdstad van je eigen land? Ja, in België kan dat. En dat mag dan wel vreemd lijken, maar het is verre van absurd, legt vertaler Philippe Noble uit. Het is misschien zelfs noodzakelijk. Zie ook ons dossier op www.onserfdeel.be/flirtflamand
Verstilling als medicijn
Naast bovenstaande blikvangers bevat Ons Erfdeel 1/2019 ook nog stukken over Noord-Frankrijk en zijn veranderde verhouding met Vlaanderen, over de neoklassieke componisten Wouter Dewit en Kevin Imbrechts, die verstilling als medicijn hanteren, over de films van David Verbeek en de boek- en andere ontwerpen van Dooreman.
Beeld uit An Impossibly Small Object van David Verbeek.
Stripexperiment
Honderd jaar geleden verscheen Prometheus van Carry van Bruggen. Barber van de Pol legt uit waarom dat doorwrochte essay zo’n mijlpaal is geweest. Het jongerengezelschap Maas Theater en Dans uit Rotterdam heeft een duidelijke missie: een kunstpubliek kweken.
Hannah De Moor belicht een van de hoogtepunten uit onze kunstgeschiedenis: de laatmiddeleeuwse beeldhouwkunst, en meer bepaald de schitterende kijkkasten die eind vijftiende, begin zestiende eeuw vanuit Brabant en Vlaanderen naar heel Europa werden geëxporteerd. En Chris Bulcaen toont hoe jonge Vlaamse stripauteurs als Lukas Verstraete, Phaedra Derhore, Thijs Desmet en Yannick Pelegrin experimenteren met diverse verhaalvormen.
ChitChat van Maas Theater en Dans en Tuning People © Clara Hermans
Uitgebreide recensierubriek
Ook nu telt de boekenrubriek weer vijfentwintig uitgebreide recensies. We pikken er zes uit, allemaal genomineerd voor de Libris Literatuurprijs: Foon van Marente de Moor, Drift van Bregje Hofstede, Patricia van Peter Terrin, Zomervacht van Jaap Robben, De ommegang van Jan van Aken en Hier van Joke van Leeuwen.
Daarnaast de biografieën van Remco Campert, J.M.H. Berckmans, Gisèle van Waterschoot van der Gracht, Frans Kellendonk, J.L. Heldring, Jan Walravens, Bredero en F. Harmsen van Beek; een taalboek van Paulien Cornelisse en, tot slot, een geschiedenis van het vrouwenlichaam besproken door Heleen Debruyne.
Artikelen in dit nummer
- Het verbouwde museum
- Een Vlaamse flirt - mag het ook iets meer zijn? Vlaanderen als eregast op de Brusselse Foire du Livre 2019
- Thuiskomen in een andere dimensie. An Impossibly Small Object en de andere films van David Verbeek
- Verstilling als medicijn. Kevin Imbrechts en Wouter Dewit componeren om de tijd te verslaan
- Het compromismuseum. Hoe geslaagd is de dekolonisatie van Tervuren?
- Laat die taalpolitie maar komen!
- Vechten tegen de banaliteit. Dooreman als letterchoreograaf, tekstdienaar, tekenaar
- Hoe geraakt de neerlandistiek uit haar impasse?
- ‘Ja toch, vader?’ 100 jaar Prometheus van Carry van Bruggen
- Een vreemde op het eigen continent. Identitaire bewegingen teren op angst voor islam en hang naar ‘complexloos’ verleden
- Wat literair erfgoed ons over vandaag vertelt. Hoe ‘vaderlands’ en ‘heldhaftig’ was Johan Maurits van Nassau eigenlijk?
- De Franse Nederlanden bestaan niet meer
- Een kunstpubliek kweken. De missie van Maas Theater en Dans
- Schitterende kijkkasten. Vlaamse retabels verzameld in digitaal corpus
- Verhaal en experiment bij jonge Vlaamse stripauteurs. De debuten van Lukas Verstraete, Thijs Desmet, Phaedra Derhore en Yannick Pelegrin
- Tussen samenwerking en behoud van zelfstandigheid. Neerlandistiek in het Duitse taalgebied
- Een koppige heilige. De biografie van F. Harmsen van Beek
- Een baboesjka spreekt. Over Foon van Marente de Moor
- Solidariteit. Het vaderboek van Bart Meuleman
- Een mist van mededogen. Hier van Joke van Leeuwen
- Leven en lijden van een onverplaatsbare dolmen. Een biografie van cultauteur J.M.H. Berckmans
- Van jeugdige grijsaards niets dan goeds. Mirjam van Hengels portret van Remco Campert
- Droomkracht verbonden met werkelijkheidszin. Intimiteit volgens Paul Verhaeghe
- Het vergeten grote verhaal. Mineke Schipper schreef een geschiedenis van het vrouwenlichaam
- Schrijven met je lijf. Het lichamelijke oeuvre van Bregje Hofstede
- Het verkeren van de zeventiende-eeuwse dichter. Over leven en reputatie van Gerbrandt. Adriaensz. Bredero (1558-1618)
- Een kwarteeuw op de barricades tegen onrecht. De Brieven van Dikke Freddy door Erik Vlaminck
- Veel te lachen, weinig te zeuren. Over Taal voor de leuk, het derde taalboek van Paulien Cornelisse
- Even radicaal uitzoomen. Patricia van Peter Terrin
- Gespleten levenskunstenaar. Een voorbeeldige biografie van Gisèle van Waterschoot van der Gracht (1912-2013)
- De doordringende lucht van het voorbehoud. Het korte leven van Frans Kellendonk geboekstaafd
- Een processie van schelmen en schismatiekers. De ommegang van Jan van Aken
- Glorieuze herinneringen en verstilde weemoed. Een mens is maar een wandelaar van Gaston Durnez
- Bedrijven of vrijplaatsen? In Onder rectoren licht Remy Amkreutz de Vlaamse universiteiten door
- Zingen om een leegte. Naar het gras van Bernard Dewulf
- Een meester in morele ambivalentie. Birk en Zomervacht van Jaap Robben
- Groot animator van de neo-avant-garde. Jos Joosten schreef een biografie van Jan Walravens (1920-1965)
- Boven een imago uitstijgen. De memoires van Peter Koelewijn en een studie naar George Baker
- Hij kwam het best tot zijn recht op papier. Een biografie van journalist, conservatief en atlanticus J.L. Heldring (1917-2013)
- Het blad vandaag een nieuwe kleur. Zoveel nabijheid van Frans Budé
- De zakelijkheid achter de kunst. Het Concertgebouworkest anders bekeken
- BE: €19,00 / NL: €19,00 / EU: €20 / INT: €21,00
- verzending en 6% BTW inbegrepen