Ons Erfdeel - 2019, nr 1

4 februari 2019

Het AfricaMuseum in Tervuren is weer open. Is de dekolonisatie geslaagd? De neerlandistiek zit in een impasse. Hoe raakt ze eruit? Staat de taalpolitie voor de deur? Wat is het verband tussen extreemrechts en moslimextremisme? En de Vlaamse literatuur staat centraal op de Foire du Livre in Brussel onder de titel Flirt Flamand, maar mag dat iets meer worden dan een losse flirt? Veel vragen – de antwoorden lees je in Ons Erfdeel 1/2019.

Op de kaft van het nagelnieuwe Ons Erfdeel-nummer staat een schilderij van Chéri Samba dat de moeilijke taak van het AfricaMuseum toont: hoe ga je om met het zwaarbeladen koloniale verleden van dat gebouw en die collectie? Kiza Magendane, Amsterdamse schrijver en beleidsondernemer van Congolese komaf, ging kijken of de inhoudelijke vernieuwing geslaagd is. Hij blijft achter met gemengde gevoelens.

Chéri Samba, Réorganisation, collectie KMMA Tervuren

Taalpolitie

Nog zo’n altijd gevoelige kwestie: taal. Er gaan stemmen op om bepaalde woorden in de ban te doen, in de hoop dat ook de denkbeelden die ermee samen gaan uiteindelijk verdwijnen. Zo zouden de termen ‘inheems’ en ‘ontwikkelingslanden’ te koloniaal en neerbuigend zijn. Een verwante kwestie is framing. Wie met iemand van mening verschilt, verwijt de ander al gauw dat die aan framing doet: een onderwerp op een subjectieve manier presenteren door taal te gebruiken die bepaalde positieve of negatieve associaties oproept.

Staat de taalpolitie voor de deur? Volgens Marc van Oostendorp loopt het allemaal niet zo’n vaart.

Assertieve neerlandistiek

Over taal gesproken, het ging ooit wel beter met de neerlandistiek dan nu: sterk teruglopende studentenaantallen, verminderd maatschappelijk aanzien, afkalvende budgetten. Sven Vitse legt de problemen en paradoxen bloot van deze impasse bloot, en pleit voor een neerlandistiek die assertief en constructief wetenschappelijke duiding levert bij maatschappelijke kwesties.

extremisme

Zo’n maatschappelijke kwestie is de toenemende polarisering. Volgens Hind Fraihi zijn extreemrechts en moslimextremisten loten van dezelfde stam: angst. De wederzijdse vrees voor dominantie van de andere groep voedt het terugplooien op de eigen identiteit, of die nu een wit verleden verheerlijkt dan wel een fundamentalistische interpretatie van de religie aanhangt. Beide extremen komen bovendien los van de marge en dringen dieper door in de samenleving, zelfs tot in de instituties.

Intussen wordt een veel groter probleem overschaduwd: ongelijkheid.

Vaderlandse held?

Vorig jaar ontstond er commotie over de naamgever van het Haagse Mauritshuis, Johan Maurits van Nassau-Siegen, vanwege zijn betrokkenheid bij de slavenhandel. Opnieuw een vaderlandse held die in Nederland onder vuur komt te liggen. Maar hoe vaderlands en heldhaftig was Johan Maurits eigenlijk, deze in Duitsland geboren en gestorven Nassau die maar een bescheiden deel van zijn leven in Nederland verbleef, in een tijd dat het begrip ‘vaderland’ nog volop in ontwikkeling was?

Jos Joosten zoekt antwoorden bij Vondel en toont zo aan dat literair erfgoed ons ook heel wat over vandaag kan vertellen.

Vlaams geflirt in Brussel

De Foire du Livre, de Franstalige boekenbeurs in Brussel, zet elk jaar buitenlandse literatuur in de schijnwerpers door een land als eregast uit te nodigen. Voor de vijftigste editie verwelkomen de organisatoren Vlaanderen, onder de titel Flirt Flamand. Kun je dan als de eerste de beste buitenlander eregast zijn in de hoofdstad van je eigen land? Ja, in België kan dat. En dat mag dan wel vreemd lijken, maar het is verre van absurd, legt vertaler Philippe Noble uit. Het is misschien zelfs noodzakelijk. Zie ook ons dossier op www.onserfdeel.be/flirtflamand

Verstilling als medicijn

Naast bovenstaande blikvangers bevat Ons Erfdeel 1/2019 ook nog stukken over Noord-Frankrijk en zijn veranderde verhouding met Vlaanderen, over de neoklassieke componisten Wouter Dewit en Kevin Imbrechts, die verstilling als medicijn hanteren, over de films van David Verbeek en de boek- en andere ontwerpen van Dooreman.

Beeld uit An Impossibly Small Object van David Verbeek.

Stripexperiment

Honderd jaar geleden verscheen Prometheus van Carry van Bruggen. Barber van de Pol legt uit waarom dat doorwrochte essay zo’n mijlpaal is geweest. Het jongerengezelschap Maas Theater en Dans uit Rotterdam heeft een duidelijke missie: een kunstpubliek kweken.

Hannah De Moor belicht een van de hoogtepunten uit onze kunstgeschiedenis: de laatmiddeleeuwse beeldhouwkunst, en meer bepaald de schitterende kijkkasten die eind vijftiende, begin zestiende eeuw vanuit Brabant en Vlaanderen naar heel Europa werden geëxporteerd. En Chris Bulcaen toont hoe jonge Vlaamse stripauteurs als Lukas Verstraete, Phaedra Derhore, Thijs Desmet en Yannick Pelegrin experimenteren met diverse verhaalvormen.

Uitgebreide recensierubriek

Ook nu telt de boekenrubriek weer vijfentwintig uitgebreide recensies. We pikken er zes uit, allemaal genomineerd voor de Libris Literatuurprijs: Foon van Marente de Moor, Drift van Bregje Hofstede, Patricia van Peter Terrin, Zomervacht van Jaap Robben, De ommegang van Jan van Aken en Hier van Joke van Leeuwen.

Daarnaast de biografieën van Remco Campert, J.M.H. Berckmans, Gisèle van Waterschoot van der Gracht, Frans Kellendonk, J.L. Heldring, Jan Walravens, Bredero en F. Harmsen van Beek; een taalboek van Paulien Cornelisse en, tot slot, een geschiedenis van het vrouwenlichaam besproken door Heleen Debruyne.

zoek een andere editie